
waar_was_het_water_2.pptx |

artikel_waterlopen_rob_van_putten_herziene_versie14_05_2013.pdf |
lichtopdestad |
|
De presentatie van Rob van Putten en Gert Brunink, tijdens het 4e atelier Levend Water op 26 november 2014 in Tilburg. ![]()
Hieronder een link naar de oude kaart uit 1907 waar de 35 waterlopen in Tilburg met ecoline getekend zijn en ieder huis terug te vinden is. Het kanaal is ook getekend, maar was toen nog niet gegraven. Kies voor de optie 'doorzichtig' om de oude kaart transparant over de huidige situatie heen te leggen. Hieronder een link naar de hoogtekaart van Tilburg. Dit artikel van Rob van Putten geeft een goed beeld van het ontstaan van de ongeveer 35 beken in en om Tilburg. En hoe de tijd, de natuurlijke veranderingen en menselijke invloed de loop van beken steeds heeft veranderd. Opvallend is dat de meeste beken smal en ondiep waren, op enkele uitzondering na. Vooral veel van de verdwenen beken waren vaak niet breder dan 50 tot 80 cm, bij regenval soms breder. De diepte varieerde van 10 cm tot 1,1 m. Daarin verschillen we van de stevig stromende jonge Dommel in Eindhoven, of de statig voortglijdende Aa, Binnendieze of oudere Dommel bij Den Bosch. Smalle beken horen dus bij het karakter van Tilburg. ![]()
0 Reacties
Bijeenkomst Levend Water
26 november 12.00 – 17.00 uur Locatie: te gast bij CAST, Deprez gebouw, Lange Nieuwstraat Tilburg Voorlopig programma 0 Inloop 1 In gesprek met dromers en doeners over kansen voor Levend Water in en om Tilburg 2 Waar was het water? Historicus Rob van Putten en bioloog Gert Brunink 3 Waar is het water? Ondergronds water expert Jan Jansens-Baan van gemeente Tilburg en waterstromen en -kwaliteit expert Edwin Verhees van waterschap de Dommel 4 Waterliederen door Sandra Coelers zang en gitaar, Herman Coenen spraak concertina, Hans Sparla trombone. 5 Waar willen we water? Visie van de werkgroep Levend Water en vertegenwoordigers van stad en waterschap 6 Interactie met de zaal over visie en kansen voor Levend Water 7 Hoe verder? Met waterschappen, stadsbestuur, regionaal archief, CAST en stad 8 Afsluiting en borrel Met dank aan alle leden van de werkgroep Levend Water, SBR/Curnet, BELW Advies, Stadse Boeren Tilburg, Cast en Regionaal Archief Tilburg. Dit project kwam mede tot stand met subsidie van de Provincie Noord-Brabant. Water is het belangrijkste speerpunt in de ontwikkelingsmodellen voor Brabant 2050! Volgens Provinciebestuurder Yves de Boer in de uitzending van Omroep Brabant op de website www.mozaiekbrabant.nl. Zie ook de aankondiging voor ons debat over Levend Water op 26 november 12-17.00 uur in Tilburg op de kalender van MozaiekBrabant en noteer deze middag om te horen hoe welke kansen er zijn in en om Tilburg voor een revival van stromend en schoon water. Levend Water!
Denk mee over de ruimtelijke ontwikkeling van Brabant. Doe mee met MozaïekBrabant | www.mozaiekbrabant.nl De open rondvaartscheepjes Tilia, Waterlander en Vriendschap zijn voor besloten groepen bijna het hele jaar te huur, ook 's avonds. Met schipper, die je het diverse leven in en op het water en aan de waterkant leert zien. Voor gezelschappen van 12 of 32 mensen met onbegrensde mogelijkheden om te combineren met een wandeling, maaltijd aan boord, high tea, tapas, piknic of onvergetelijk en intiem muziekoptreden in de bijzondere akoestiek van 'Sous le Pont'. Wanneer je niet voor je eigen groep een hele boot wilt afhuren, is het toch mogelijk om op het water te genieten! Jaarlijks is er een divers aanbod van themavaartochten, waarvoor per persoon kan worden ingeschreven (natuurgidsvaarten, stadsgidsvaarten, varende high Tea, varend concerten Sous le Pont etc.). Al deze themavaartochten zijn op afwijkende momenten ook als groepsvaart te boeken. Met de kano- en roeibootverhuur van Tilburg te Water is het ook mogelijk om zelf het water op te gaan. Sinds kort is ‘Tilburg op de kaart’ uitgebreid met een kaart die behoort bij het in de jaren 1917-1920 ontworpen rioolplan van ir. J. de Jong. Een interessante bijkomstigheid is, dat op deze kaart in treden van een halve meter ook de maaiveldhoogten zijn weergegeven. Alle punten met gelijke hoogte zijn door (bruine) lijnen met elkaar verbonden. De kaart visualiseert daarmee wat veel fietsers al lang wisten: Tilburg is niet zo plat als een pannenkoek. Al op korte afstand kunnen er hoogteverschillen optreden van één tot anderhalve meter. Niet spectaculair, maar voldoende om het te kunnen ervaren.
Op het hoogste punt in het centrum van Tilburg staat de Heikese kerk (ruim 15 meter +NAP). Wie vanaf de kerk door de Bisschop Zwijsenstraat fietst, gaat door een voormalig beekdal en daalt daarbij bijna twee meter. Niet voor niets is de Piushaven aangelegd op de plek waar hij nu ligt. De Heikese kerk staat overigens niet op het hoogste punt van Tilburg; dat bevindt zich bij het Willem II-stadion (ruim 16 meter + NAP). Het laagste punt van Tilburg moeten we zoeken in het uiterste noordwesten van de Reeshof (dat niet op deze kaart staat); daar is het nog geen zes meter boven NAP. De kaart kan voor historici van belang zijn omdat die ook het reliëf weergeeft van de nog onbebouwde delen van Tilburg waar vanaf 1920 woonwijken en industrieterreinen aangelegd zijn. Lokale hoogteverschillen verdwenen toen veelal, omdat bij het bouwrijp maken van een stuk grond het terrein zoveel mogelijk op dezelfde hoogte gebracht wordt. Beïnvloeding van de terreinhoogte vond overigens vroeger ook al plaats. Uit archeologisch onderzoek is gebleken dat al in de 13e eeuw na Chr. in de omgeving van Tilburg landbouwgrond geëgaliseerd werd. En verder zijn door eeuwenlange plaggenbemesting akkers soms wel tot een halve meter opgehoogd. De basis van de kaart bestaat uit het ontwerp-rioolstelsel. De rioolbuizen, met elk een uniek nummer, zijn door dunne rode lijnen weergegeven. De geel omlijnde veelhoeken stellen de gebieden voor die op één specifieke rioolbuis afwateren. De oppervlakten van die gebieden (in hectare, weergegeven in zwarte cijfers) werden weer gebruikt voor het berekenen van de capaciteit van de leidingen. Op de kaart zijn verder nog drie dikkere rode lijnen getekend die ter hoogte van de Missionarisstraat samenkomen. Deze lijnen markeren de natuurlijke waterscheidingen tussen de stroomgebieden van de Leij/Voorste Stroom, de Zandleij en de Donge, waarop Tilburg van oudsher afwaterde. Bijzonder aan deze kaart is verder, dat als ondergrond niet de bestaande stadsplattegrond is gebruikt, maar de kaart uit 1916 met daarop de door ir. Rückert ontworpen uitbreidingsplannen, inclusief het ringbanenstelsel. Wie de actuele hoogte van zijn of haar huis wil weten, heeft nu geen hoogtekaart meer nodig; het invullen van de postcode op de website van Actueel Hoogtebestand Nederland is voldoende. Voor meer informatie over het rioolstelsel van Tilburg, zie: Doremalen, Henk van, ‘Blauwsloten en riolen. Een milieu-historische studie over Tilburg en zijn rioolstelsel’, Tilburg 1993. Tekst: Rob van Putten Sinds september 2014 kun je zien waar de oude beken in Tilburg hebben gestroomd.
Op de kaart uit 1907 met het vinkje 'transparant' aan, zie je de huidige situatie en de oude kaart tegelijk. Prachtig! Met dank aan het regionaal archief en Rob van Putten. Zie http://www.tilburgopdekaart.nl/kaarten/ via de groene knop hier onder. ![]() Geef jouw stem via de facebookpagina voor de publieksprijs 'Wat zie jij zitten in de Polygonale hal' in Tilburg. Dit kan tot uiterlijk 30 juni 12.00 uur. Een kans voor meer levend water in de stad, verwoord in een verhaal met Ed Bergers uit 2011. Getekend door Anneke Vervoort van van Hoogmoed Architecten. ![]() Komend jaar worden in drie steden het project 'Kansen voor groen en stedelijk water' uitgevoerd in samenwerking met locale deskundigen en SBRCURnet. In Tilburg, Den Bosch en een nog onbekende derde stad. Dit burgerinitiatief wil de verbinding aangaan met de professionele wereld op het gebied van stedelijke ontwikkeling, groen en water. Want het gaat om meer dan water alleen: ook groen, biodiversiteit, recreatie, stadslandbouw, klimaatverandering: het zijn allemaal zaken die spelen in de steden. Al die zaken komen samen in knelpunten- en risicokaarten die we via het SBRCURnet project Kansen voor groen en water bij stedelijke ontwikkeling per stad of stadsdeel willen opstellen. Die moeten uiteindelijk uitmonden in kansenkaarten voor water en groen in de stad. We zien nu al dat mensen en lokale organisaties, zoals voor stadslandbouw enthousiast worden. We willen met dit initiatief ook de hokjes rond gevestigde organisaties en disciplines doorbreken en de projectleiders bij stedelijke vernieuwing handvaten aanreiken voor realisatie. Zie onderstaande link voor het volledige artikel op de SBRCURnetwerk site, waar u ook het project kunt volgen. Dit project komt mede tot stand door een bijdrage van de Provincie Noord-Brabant. Ook in Londen zijn veel verloren rivieren. Paul Talling, de schrijver van het boek 'Lost Rivers' vond er 22 en bracht ze weer in kaart en in beeld. Hij houdt ook regelmatig wandelingen langs de loop van de verloren rivieren, waar soms resten van de rivier letterlijk opduiken. Ook straatnamen en gebouwen verwijzen naar de verloren functies van het water. Prachtig is ook het gedicht op de website over het boek. Meer informatie, veel foto's en data voor wandelingen vind je op de website, waar je ook zijn boek kunt bestellen.
Op 14 maart 2014 heeft Rob van Putten op de zolder van het Regionaal Archief een plattegrond van Tilburg gevonden, waarop alle waterlopen die er toen waren zijn aangegeven. De plattegrond is gemaakt in 1907 en is geheel in kleur. Ook het nog niet aangelegde Wilhelminakanaal is er op aangegeven. De plattegrond is op schaal 1:2500 en heeft een oppervlakte van ruim zes meter (ca 2x3 m). Deze kaart wordt zo snel mogelijk gedigitaliseerd. Het liefs 'meerlagig' zodat een relatie gelegd kan worden met de huidige situatie. De kaart sluit aan op het artikel 'Waterlopen in Tilburg' van Rob van Putten http://www.lichtopdestad.com/4/category/rob%20van%20putten/1.html Rotterdam heeft iets bijzonders bedacht om in de dicht bebouwde stad voor extra wateropvang te zorgen: waterpleinen. Het overgrote deel van de tijd fungeren deze waterpleinen als heerlijke speelplek of als sportveld. De buurtgebruikers hebben meegedacht en ontworpen. Bij hevige regen kunnen de pleinen het overtollige hemelwater enige tijd vasthouden. Zo laat Rotterdam klimaatbestendigheid en leefbaarheid hand in hand gaan.
Water is een belangrijke drager voor een aantrekkelijke woon-werk- en verblijfsgebied bij de herstructurering van de typische 60'er jaren wijk Poptahof in Delft.
Op een waterkoude dag in november beland ik in de Karrestraat in Tilburg. Op de grond wordt een levensgrote kopie van de kaart van Zijnen uitgerold uit 1760. De opmetingen zijn in 1730 gemaakt. Het origineel is ongeveer 3 bij 4 meter. Deze kopie is in drie delen. We gaan door de knieën en langzaam ontvouwen de geheimen uit het verleden zich. We volgen de beken en waterlopen. 'Kijk hier stond het brandweerhuisje aan de Gasthuisring, het stond boven op de beek 't Maasje gebouwd.' We volgen de bochtige, soms hoekig hergraven beekjes met de vingers, terwijl we over de kaart kruipen. ![]() Op deze waterkoude dag beland ik in de Karrestraat in Tilburg. Op de grond wordt een levensgrote kopie van de kaart van Zijnen uitgerold uit 1760. Het origineel is ongeveer 3 bij 4 meter. Deze kopie is in drie delen. We gaan door de knieën en langzaam ontvouwen de geheimen uit het verleden zich. We volgen de beken en waterlopen. 'Kijk hier stond het brandweerhuisje aan de Gasthuisring, het stond boven op de beek 't Maasje gebouwd.' We volgen de bochtige, soms hoekig hergraven beekjes met de vingers, terwijl we over de kaart kruipen. 'Toen ik hiermee bezig was had ik niet zo'n interesse voor het water, meer voor de gebouwde kwaliteiten van de stad en de bomen.' Ik heb jarenlang onderzoek gedaan naar de leefbaarheidsaspecten van de stad. Heb elf pleinen en de linten in kaart gebracht. Steeds ongeveer 10 kaarten per gebied. Elke kaart vertegenwoordigd een kwaliteit. Zoals toegangkelijkheid, openheid van het gebied, ontstaan van de wegen, bouwjaar van de gebouwen, staat van onderhoud, omvang van bomen, diversiteit van gevels, uniciteit van gebouwen. Op de kaart zie je die kwaliteiten uitgewerkt in acht gradaties. Alles met de hand ingekleurd, met ecoline. Als je die over elkaar heen zou kunnen leggen wordt het interessant, dan zie je waar het meer en minder leefbaar is.' Ik vertel hem van mijn zoektocht naar het water in de stad. 'Kom eens mee.' We lopen door zijn achtertuin. Door een poortje naar een andere tuin. 'Volk' roept hij. Er komt een jonge vader naar buiten, met achter hem zijn zoontje. 'Het is straks heel belangrijk' zegt het ventje 'dan ga ik fietsen'. Zijn vader knikt 'Ja dan ga je het leren, in het park'. En hij pakt de sleutel en ontsluit het deksel van de put. 'Kijk daar groeit een tongvaren. Die komt maar op drie plaatsen in Brabant voor.' Even later fiets ik terug naar huis door de mistige stad. Onder mijn arm de rol met kaarten van het leefbaarheidsonderzoek en in mijn fietstas de getypte stapel losse bladzijden met de toelichting. 'Het meeste is kwijt, maar misschien heb je er iets aan.' Foto's door Anne-Marie van der Gouw (Tilburg 2013).
Klik voor een grotere versie op Instagram. Zonder water zou er geen leven zijn op deze planeet. Water is van oudsher een onmisbaar onderdeel van leefomgeving van de mens. De oudste nederzettingen liggen meestal op de overgang van natte naar droge gebieden: zo dicht mogelijk bij het water (en de vruchtbare grond) zonder zelf natte voeten te krijgen. Geen dorp of erf kon zonder waterput. Grote steden liggen ook altijd aan het water. Londen aan de Thames, Parijs aan de Seine, Rome aan de Middellandse Zee. Vroeger was water de beste manier om voedsel en andere producten vanuit het ommeland naar de stad te transporteren. Die vervoersfunctie is later deels vervangen door spoor, vrachtverkeer en luchttransport. Daarmee veranderde ook de relatie tussen steden en hun rivieren en kanalen. De waterkant verandert van een puur functionele kade voor laden en lossen in aantrekkelijke promenades en terrassen waar men kan wandelen en genieten van het uitzicht. Deze achterkant van de stad verandert in een voorkant, een transformatie die in veel steden nog steeds gaande is. Maar niet alleen het ‘grote’ water is belangrijk voor de beleving van de stad. Ook kleinere waterelementen hebben een grote aantrekkingskracht in de openbare ruimte. Water kan allerlei vormen aannemen, van een waterval tot een spuitende fontein, van een watergootje tot een spiegelvijver, van een cascade tot een nevelfontein. De meest succesvolle waterelementen in de openbare ruimte zijn toegankelijk en interactief. Je kunt het water aanraken, er doorheen lopen of zelfs pootjebaden. Een groot succes zijn daarom ook de bedriegertjes, kleine spuitfonteintjes die onvoorspelbaar aan en uitgaan, waar kinderen (maar ook volwassenen) zich vaak urenlang mee kunnen vermaken. Water verandert niet alleen het beeld van de openbare ruimte, maar ook het geluid. Vallend, kabbelen of spuitend water geeft een prettig achtergrondgeluid, waarmee andere geluiden, zoals die van verkeer, gecamoufleerd kunnen worden. Water is een veelzijdig ontwerpmiddel. Bewegend water geeft levendigheid in een stille ruimte, en een vlakke waterspiegel kan rust brengen in een drukke omgeving. Zelf verzamel ik mooie voorbeelden van water in de openbare ruimte op mijn Pinterestpagina http://www.pinterest.com/dorithvgestel/water-in-public-spaces/ ![]() Een van mijn favoriete waterelementen in de openbare ruimte zijn de Bächle van Freiburg im Breisgau. Deze gootjes met water uit de river de Dreisam stromen al sinds de 13e eeuw door de stad. Ze werden ooit gebruikt als watertoevoer en bluswater, maar zijn nu vooral een aantrekkelijk en speels element voor kinderen en toeristen in de openbare ruimte van deze autovrije binnenstad. De Bächle van Freiburg laten zien dat water niet groots hoeft te zijn om veel kwaliteit toe te voegen aan de openbare ruimte. Een stroompje van 40 cm maakt al een wereld van verschil. http://en.wikipedia.org/wiki/Freiburg_Bächle Dorith van Gestel, Tilburg 21 oktober 2013 In de tuinen van het ecologisch woonproject de Groene Marke in Zutphen, hebben de bewoners samen een bijzondere speelplek met water gecreëerd voor kinderen en iedereen die van water houdt!!: hun eigen Waterloopplein! Met hulp van een goede pomp (die ook voor kinderen goed te bedienen is!) wordt het grondwater omhoog gepompt en vind het zijn weg naar beneden. Langs grote keien, onder bamboeplanten door, ondergronds via een tunnel, door een poort van oude middeleeuwse stenen, door houten bakken stroomt het in een opvang-bak en komt het uiteindelijk terug in de grond. Het is al jaren in gebruik en met enorm veel plezier wordt het water stromend gehouden. Water blijft fascineren en trekt mensen aan, is daardoor ook steeds een ontmoetingsplek voor jong en oud. ![]() Hier een voorbeeld van een plein waar het water zich zou kunnen verzamelen. Vroeger hebben in de Spoorzone vier beken gelopen, smalle beken, vaak niet breder dan 75 cm of een meter. Mogelijk is het water nu nog aanwezig, maar dan onzichtbaar in de ondergrond of opgenomen in onze rioolstelsels. Het hoeft wat mij betreft niet terug naar vroeger. Ik zie mogelijkheden, die voor ons nu relevant zijn en meerwaarde bieden voor het leven in de stad. Hier onder een voorbeeld hoe water op een plein er uit zou kunnen zien, met dank aan Anneke Vervoort, van Hoogmoed Architecten, die het geschetst heeft. Geen ontwerp, geen plan, gewoon vrije verbeelding. Ongehinderd door de werkelijke (on)mogelijkheden van deze plek. ![]() Mijn droom is om het water weer te vinden, te bevrijden en plekken te creëren waar het weer kan stromen. Zie de website van C@st STADSidee via de groene link hier onder. ![]() Waar het water zich verzamelt ontstaan plekken waar de tijd even wegvalt. Waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en verhalen vertellen. Water op deze plek is voor het eerst 'gezien' in mei 2011 door architect Ed Bergers. Lees het verhaal 'Meesterlijk' bij verhalen van de stad' En onlangs getekend door Anneke Vervoort "van Hoogmoed architecten". ![]() Artikel in Volkskrant van 7 september 2013 'Boulevard Madrid Rio'. 'We steken gewoon al ons geld in een prachtig nieuw park, besloten de Madrilenen. Zo veranderde de smoezelige achterkant van hun stad in een bruisende rivieroever voor bewoners en toeristen.' Zie link naar artikel via de groene knop hier onder. De uitzending van de NOS bij het aanbieden van het droomboek voor ons land aan de koning. Ik ben de tweede dromer in beeld (3:37) en vertel mij droom voor levend water in de stad en doe een oproep aan iedereen om het verborgen water weer te ontdekken en te bevrijden.
![]() Dit artikel van Rob van Putten is een speciaal voor deze website herziene versie van een artikel dat in 2000 verscheen in het tijdschrift Tilburg. Het geeft een goed beeld van het ontstaan van de ongeveer 35 beken in en om Tilburg. En hoe de tijd, de natuurlijke veranderingen en menselijke invloed de loop van beken steeds heeft veranderd. Opvallend is dat de meeste beken smal en ondiep waren, op enkele uitzondering na. Vooral veel van de verdwenen beken waren vaak niet breder dan 50 tot 80 cm, bij regenval soms breder. De diepte varieerde van 10 cm tot 1,1 m. Daarin verschillen we van de stevig stromende jonge Dommel in Eindhoven, of de statig voortglijdende Aa, Binnendieze of oudere Dommel bij Den Bosch. Smalle beken horen dus bij het karakter van Tilburg. Binnenkort volgt hier het voltooide artikel, plus een nieuwe en meer gedetailleerde kaart. Dit is de conceptversie van 14 mei 2013, met de oude kaart. |
Categories
Alles
Archives
Juli 2019
|